نەخوێندەواری لە زۆرێك لە وڵاتانی جیهان بە تایبەت وڵاتە دواكەوتوەكان، بۆتە دیاردەیەكی ئاشكرا و بەربڵاو، ئەوەش كاریگەری زۆری كردۆتە سەر دۆخی ژیانی تاكەكانی كۆمەڵگە لەو وڵاتانە، بەجۆریك وایكردوە ژیانێكی سەخت بگوزەرێنن.

بەمەبەستی دانانی سنورێك بۆ نەخوێندەواری و كەمكردنەوەی رێژەكەی، رێكخراوی یونسكۆی سەر بە نەتەوەیەكگرتوەكان، (8ی ئەیلول)ی هەمو ساڵێكی وەك ڕۆژی جیهانیی خوێندەوارى دیاریكردوە، كە مەبەست لێی دانانی سنورێك بۆ کێشەى نەخوێندەوارى  و دۆزینەوەی رێگا چارەسەری گونجاو.

رۆژەكە هەرساڵەی لەژێر ناونیشانێكدا یاد دەكرێتەوە، بۆ ئەمساڵیش كۆرۆنا كاریگەری لەسەر ئەو رۆژە دروستكردوە و ناونیشانەكەی بریتییە لە"نەهێشتنی نەخوێندەواری، خوێندن و فێربون لەكات و دوای كۆرۆنادا".

هۆكاری دیاریكردنی ئەو ناونیشانە بۆ ئەوەیە كە لەكاتی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسەكەدا، هەڵمەتەكانی نەهێشتنی نەخوێندەواری وەستا، رێكخراوەكەش دەیەوێت لەڕێگەی ناونیشانی ئەم رۆژەوە ئامراز و كەرەستەی نوێ بۆ فێركردنی ئەو كەسانە تەرخان بكات كە نەخوێندەوارن، وەك بەكارهێنانی تەلەفزیۆن و ئینتەرنێت تاوەكو لەحاڵەتی هاوشێوەی كۆرۆنادا هیچ كەسێك لە هەڵمەتەكانی نەهێشتنی نەخوێندەواری دانەبڕێت.

رۆژی جیهانیی نەهێشتنی نەخوێندەواریی بۆ یەکەمجار لە كۆنگرەی نێودەوڵەتی وەزیرەكانی پەروەردەو فێركردن كە ساڵی (1965) لە تاران بەڕێوەچو و باسی لێوەكراو دوای ساڵێكیش بەشێوەكی فەرمی (8ی ئەیلول) بۆ یادكردنەوەی دیاریكرا.

عێراق و هەرێمی كوردستان یەكێكن لەو ناوچانەی رێژەیەكی زۆر لە نەخوێندەواری تێدایە، ئەوەش بەهۆی ئەو جەنگ و كێشە و گۆفتانەی روڕویان بۆتەوە، ئەمە لە كاتێكدایە ساڵی ۆ(8ی ئەیلول) عێراق خەڵاتی یونسسكۆی وەرگرتوە بۆ روبەڕوبونەوەی نەخوێندەوەرای.

بەڵام لەئێستادا بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئاست و رێژەی نەخوێندەواری لەنێوان گەنجان ی گەیشتووەتە (%8.3 ) ئەوە رێژەیەكی مەترسیدارە بۆ چینێكی هەستیاری وەك و گەنجان ئەمە جگە لەوەی كەسانێكی زۆر لە چینە جیاوازەكانی دیكە بەدەست نەخوێندەوارییەوە دەناڵێنن.

پێشتریش رێكخراوی هیومان هیومان رایتس وۆچ، بۆ چاودێریكردنی مافەكانی مرۆڤی سەر بەنەتەوە یەكگرتووەكان ڕایگەیاندبوو، بەشێكی گەنجان و هەرزەكارانی عێراق كە تەمەنیان لەنێوان (15 بۆ 29) ساڵیدایە نەخوێندەوارن، چونكە تەنها (32,5%)ی ئەو تەمەنە  لە خوێندنگاندا دەخوێنن.

هیومان رایتس وۆچ ئاماژەی بەوەشكردوە كە لە كۆی (37)ملیۆن هاوڵاتی عێراقی، زیاتر لە شەش ملیۆنیان نەخوێندەوارن و لەو رێژەیەش (6,5%)یان لە رەگەزی مێن (%10.2) لە رەگەزی نێرن.

بۆ رێگری كردن لەو دیاردەیەش پێویستە بەرپرسانی وڵاتانی جیهان و بە تایبەت وڵاتە دواكەوتوە هەژارەكان هەوڵی و پلانی بەردەوامیان هەبێت تاوەكو رێژەی نەخواندەواری كەمبێتەوە، بەوەش بەشێكی زۆری كێشە و گرفتی ئەو كۆمەڵگانە چارەسەر دەبن.

بەپێى دواین ئامار، (800) ملیۆن کەس نەخوێندەوارن، زیاتر لە (260) ملیۆن منداڵیش ناچنە بەر پڕۆسەى خوێندن و ناخوێنن،هاوکات (400) ملیۆن منداڵیش دواى تەمەنى (11) ساڵى خوێندن جێدێڵن.