دکتۆر ڕۆژان نەبەز (دکتۆرا) بۆرد لە نەخۆشییەکانی منداڵان چەند رێنماییەکی بۆ دایک و باوکان بڵاوکردۆتەوە تاکو بتوانن منداڵەکانیان لە پەتای وەرزی و سکچون و رشانەوە بپارێزن و دەڵێت: کاتێک لەدەرەوەیت و دەگەڕێیتەوە تا دەست و دەموچاوت نەشۆیت منداڵەکەت لە ئامێز مەگرە.

ئەم رێنماییانە جێبەجێبکە بۆ پاراستنی منداڵەکەت لە پەتای وەزری و سکچون و رشانەوە:

 
* گرنگیدان بە دەست شتن و پاک و خاوێنی کەل و پەلی بەر دەستی ڕۆژانە، کەمترین بەرکەوتنی منداڵەکانتان بە هۆکارەکانی دەرەوە کە گومانی ناخاوینی لێدەکرێت، دوورکەوتنەوە لە ئامێزگرتن و ماچ کردنی کۆرپەکانتان بەتایبەت کاتێک لە دەرەوەیت و ئەگەرێیتەوە ماڵەوە تا دەست و دەموچاوت نە شۆیت.

* زۆر جار دایک و باوک ئەم قسەیە ئەکەن: نەچووین بۆ هیچ شوێنێک و خواردنی دەرەوەشمان نەخواردووە نازانین مناڵەکە چۆن توش بوو یان ئەڵێن بە هەوای سپلیت و پانکە وای لێهات ئەمەش هیچ بنەمایەکی زانستی نیە!.

* سەرچاوەی هێنانەوەی مایکرۆب زۆرە، دەشێت بە دەستەوە، بە کلیلەکەتەوە یان بە مۆبایلەکەتەوە بێت، ئەیدەیتە دەست مناڵ و ئەیباتە دەمی و تووش ئەبێت یان ماچکردنی نزیک لە دەمی منداڵ کە کارێکی نا تەندروستە .

*خواردنی دەرەوە یان خراپ هەڵگرتنی خواردنی ماڵەوە یان گەرمکردنەوەی خواردن دوای دەرهێنان لە سەلاجە زیاد لە جارێک، ئەمانەش هۆکارن.

* شەربەت و جبس و ئایسکریمی دوکانەکان لە پلەی گەرمی نەشیاوا هەڵەگیرێت، بەشێکی خواردنەکان ماوەیەکی زۆر لەبەر خۆر ئەمێنێتەوەو بەسەر ئەچێت ، ئەمیش هۆکاڕێکی ترە.

*توالیت بە تایبەت، توالیتی گشتی و قوتابخانەکان، ئەمانیش هۆکارێکی ترن ئەگەر باش پاکنەکرێنەوە، مناڵ دەبێ فێر بکرێت زوو زوو دەستی بشوات بە تایبەت دوای دەرچوون لە توالیت.

*پێویستە ئاوی بەلوعە بکوڵێنرێت بۆ ماوەی 10 دەقە.

*جوان شتنەوەی سەوزە و میوە ئەتوانرێت 10 بۆ 15 دەقە بکرێتە ناو ئاو و خوێ.

مەترسیدارترین گرفتی پەتای سکچوون و ڕشانەوە لە مناڵاندا و بەتایبەت مناڵی تەمەنی خوار 5 ساڵ (وشکبوونەوەیە).

ئەو نیشانانەی وشکبوونەوە کە بۆ دایک و باوک گرنگە بیزانن:

1. سەرەتای نەخۆشیەکە ، مناڵەکە زیاتر لە جاران داوای ئاو ئەکات، زوو زوو تینوی ئەبێت

2.کەمتر لە جاران میز ئەکات

3. ناو دەم و زمانی ووشک هەڵەگەڕێت

4.چاوی بە قوڵا ئەچێت,فرمێسکی نامێنێت

5. ئەگەر ووشکبونەوە زیادی کرد مناڵەکە توانای شیر و ئاو خواردنەوە و نان خواردنی کەم ئەبێتەوە

6.هەناسەی خێرا ئەبێت

7. هۆشی تێکەچێت، زیاتر ئەخەوێت یان کەمتر بە ئاگایە وەک لە جاران

چ کاتێک ئەبێت سەردانی پزیشک بکەیت؟

 
(هەندێک ئەپرسێت دوای چەن جار سکچوون یان ڕشانەوە ئەبێ بیبەمە لای پزیشک؟ لە ڕاستیا بە ژمارە نیە، ئەوەی زۆر گرنگە تەمەنی مناڵەکە و بوون و نەبوونی نیشانەکانی ووشکبوونەوەیە).

لەم کاتانە سەردانی پزیشک بکە:

 
1.سکچوون و ڕشانەوە لە مناڵی خوار تەمەن 6 مانگ

2.ئەگەر مناڵەکە نەخۆشی درێژخایەنی هەیە ( وەک نەخۆشی شەکرە ، دڵ، گورچیلە)

3.بوونی ئەو نیشانانەی ووشکبونەوە کە لە سەرەوە باسمان کرد ( وەک: شت نەخوات، میز کەم بکات یان هەست کرد وەک پێشوو وریا نیە)

4.بوونی خوێن لەناو پیسایی یان ڕشانەوەکەی

5.ئازاری توندی سک

6.بوونی تای بەرز. (38 پلە و زیاتر بۆ تەمەنی خوار 3 مانگ، 39 پلە و زیاتر بۆ سەرو 3 مانگ)

7.ڕشانەوەی بەردەوام کە سوود لە خواردن و خواردنەوە وەرنەگرێت

8.هەر سکچوونێک زیاتر لە 3 ڕۆژ یان ڕشانەوە زیاتر لە 2 ڕۆژی خایاند

تکایە بە بێ ڕێنمایی پزیشک و پشکنینی پیسای شروبی التهابات وەک فلاجیل بەکار مەهێنە، زۆرینەی حاڵەتەکان لە ماوەی 5 بۆ 7 ڕۆژدا بەرەو باشی دەچن، تەنها پێویست بە زیادکردنی خواردنەوەی شلەمەنیەکان و بەردەوام بوون لە پێدانی ئەو شیرەی دەیخوات لەگەڵ ORS دەکات، هەروەها دوورکەوتنەوە لە خواردنەوە گازیەکان و شەربەت.