دەماری سایەتیک (sciatic nerve) شا دەمارێکە کە لە بەشی خوارەوەی پشت ەوە دێت و بەرەو قاچەکان دەڕوات، ھەر کاتێک فشارێک لەسەر ئەم دەمارە دروست دەبێت بەھۆی ئینزلاقی دیسکی نێوان بڕبڕەکانی پشتەوە یاخود ئێسکی زیادە یاخود کرژبوونی ماسولکەی پسۆس( psoas..) توشی ئازارەکانی سایەتیکا ئەبیت.

نیشانەکانی :
1- ھەست کردن بە سوتانەوە و سربوون لە قاچەکاندا ..
2- بێھێزی و ئازار لەسمت و قاچەکاندا ...
3- ھەندێک جار ھەستێکی وەکو دەرزی ئاژەنین دروست دەبێت لە پێ کاندا ..
4- ھەندێک جار وەکو تەزوویەکی کارەبا یاخود ئازارێکی وەک چەقۆ بە قاچ دا دەڕوات ..

دەستنیشانکردن :
1- پشکنینی سەریری بۆ نەخۆشەکەو پرسینی نیشانەکانی نەخۆشیەکە ..
2- ئێکس رەی (x ray) یاخود ئەشیعەی ڕەش و سپی ..
3- ستی سکان (CT) ..
4- ئەشیعەی تەنووری (MRI)...

چارەسەرکردن :
1- ھەندێ جار بەھۆی گرژی ماسولکەکانەوە ئەم ئازارە دروست دەبێت و دوای ماوەیەک نامێنێت، بینراوە (80%)ى ئەوانەی ئازاری ئەم دەمارەیان ھەیە دوای دوو سێ ھەفتە بەرەو چاک بون دەچن .
2- مانەوە لە جێگادا بۆ ئەم ئازارە ئەگەری لاوازکردنی ماسولکەکان زیاد دەکات، بەڵام وەستان بە پێوەش یان دانیشتنی زۆر ئازارەکە زیاد دەکات، لەبەرئەوە باشترە لەجوڵەدا بیت وەکو نیو سەعات بەپێ ڕێکردن .
3- وەرزش: ئەگەر ئازارەکە زۆر نەبوو شتێکی باشە ئەو وەرزشانە بکەیت کە دەمارەکە ڕادەکێشێت یاخود ماسولکەکانی بەشی خوارەوەی پشت ڕادەکێشێت و گرژبوونی ماسولکەکان کەم دەکاتەوە.
4- پاکی گەرم یان سارد یاخود جەوەنە: ھەمیشە بەسودە بۆ کەم کردنەوەی ئازار، ساردی تەنیا لە کاتی پێکانێکی کتوپڕ لەماوەی (72)کاتژمێردت، دوای ئەم ماوەیە گەرمی بەکار دەھێنرێت بۆ ماوەی (15-20) دەقیقە ھەموو جارێک، بەڵام ئاگادار بیت کە پێستت نەسوتێنیت باشترە جەوەنەکە گە خاولیەکەوە بپێچیت.
5- بەکارھێنانی ئازار شکێنەکان وەکو (NSAI) یاخود ماسولکە خاوکەرەوەکان, ئەو دەرمانانەی بۆ گەشکە بەکاردەھێنرێن وەکو(گاباپێنتین -- پریگابالین )،ھەندێک لە دەرمانە ھێورکەرەوەکان.
6- چارەسەری سروشتی یاخود چارەسەری فیزیایی رۆڵێکی گرنگی ھەیە لە کەم کردنەوەی ئازاری سایەتیکا.
7- دەرزی ئاژەنین و یۆگا و میدیتەیشن لەوانەیە ڕێگە چارەیەکی باش بن بۆ کەم کردنەوەی ئازارەکە.
8- شێلان و مەساج کردن بە رێگەیەکی زانستی پرۆفیشناڵ سوودی زۆرە.
9- کۆنترۆڵکردنی ستریس: لەبەرئەوەی ئازار دوو لایەنی ھەیە لایەنێک جەستەیی و لایەنێک دەرونی، لەبەرئەوە کەم کردنەوەی ستریس و بیرکردنەوەی نەگەتیڤانە کاریگەرییەکی زۆری ھەیە لەسەر کەم کردنەوەی ئازار.
10- بەکار ھێنانی( دەرزی ئیپیدوراڵ ) بۆ کۆنترۆڵ کردنی ئازار کە ئەمیش دەرزییەکە لەژێر ئامێری (C- arm)دا یاخود لەژێر ئامێری سۆنەردا بۆ ڕەگی دەمارەکان و خاڵی ئازارەکان لەپشتدا دەکرێت، ھەندێ دەرمان دەکرێتە دەوری دەمارەکە بۆ کەم کردنەوەی ھەوکردن و فشاری دەوری دەمارەکە ...
11- نەشتەرگەری: لە (90%) حاڵەتی سایەتیکا پێویستی بە نەشتەرگەری نیە، بەڵام ھەندێ جار پزیشکی پسپۆر بە پێویستی دەزانێت کە نەشتەرگەری بکات لەم حاڵەتانەی خوارەوەدا:
یەکەم: لەدەست دانی کونترۆڵکردنی میزکردن و پیسایی کردن.
دوەم: کەوتنی قاچ (سقوط قدم )، وپوکانەوەی ماسولکەکان.
سێیەم: کاتێک ئازارەکە ھێندە زۆرە بەھیچ جۆرێک کۆنترۆڵ ناکرێت ...

چ کاتێک زۆر پێویستە ئاگاداری پزیشکەکەت بکەیتەوە ؟؟؟
سایەتیکا حاڵەتێکی بێزار کەرو ئازار بەخشە، بەڵام ترسناک نیە، ھەندێ جار ھەیە پێویستە پزیشکەکەت ئاگادار کەیتەوە لەم حاڵەتانەی خوارەوەدا :
- بوونی تا ( بەرزبوونەوەی پلەی گەرما ) ..
- بوونی خوێن لە میزدا ..
- کۆنترۆڵ نەکردنی میز و پیسایی ..
- ئازاری زۆر بەھێز کە لەشەودا بێدارت کات ...

د. ھەڤین کمال شاە محەمەد
ئەندامی پرۆفیشناڵی ئەکادیمیایی ئەمریکی بۆ ئازار شکاندن ...