ئامادەکردنى؛ وریا فەتاح

بەرەو خولی پێنجەمی هەڵبژاردنی  ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق هەنگاو دەنێین، بەشێک لە هاوڵاتیان لەسەرتاسەری عێراق و هەرێمی کوردستان بە بیانووی جیاواز ساردوسڕن لە بەشداری کردنی پرۆسەکە و پێیان وایە بەشداریکردن لە هەڵبژاردن شتێکی ئەتۆ ناگۆڕێت. لەم راپۆرتەدا وەڵامی ئەو پرسیارە دەدەینەوە کە بۆچى بایکۆتکردنى هەڵبژاردن بیرکردنەوەیەکى مەترسیدارە؟

لە هەنگاوەکانى بەرەو خولی دووەمی هەڵبژاردنى ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی (2010) ، وێنایەکى وا جێى گرتبوو کە هەموو شتێک جارێکى دیکە دوبارە دەبێتەوە. یەکێک لە حزبە گرنگەکانى سونە لە عێراق بەناوی (بەرەى دیالۆگى نیشتمانى) کە ساڵح موتلەگ سەرۆکایەتى دەکرد، بۆ پڕۆتستۆکردنى پەسەند نەکردنى چەندین کاندیدى ئەو بەرەیە لە ژێر پاساوى بونى پەیوەندییان بە حزبى بەعسەوە بڕیارى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنەکەیاندا.

بەڵام دواتر بەرەى دیالۆگى نیشتمانى تێگەیشت کە بایکۆتکردنى هەڵبژاردن لە جیهاندا بەڕێژەیەکى زۆر کەم سەرکەوتنى بەدەستهێناوە، بۆیە لە دوا ساتدا بڕیاریدا بەشدارى هەڵبژاردنەکە بکات.

سوننەکانى عێراق بەر لە پێنج ساڵ ئەو ئەزمونە تاڵەیان بینیبو کە بەهۆى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنى ساڵى (2005)ەوە توشى پاشەکشێیەکى گەورەى کردن. بڕیارى بەشدارینەکردنى خەڵکى سوننە لە هەڵبژاردنى مانگى یەکى (2005)دا، وەک گەورەترین هەڵەى ستراتیژى ناودەبرێت بۆ قۆناغى دواى سەدام حسێن.

پاساوى سوننەکان بۆ بایکۆتى هەڵبژاردنەکە ئەوەبوو کە هەڵبژاردنێکى پاک بەڕێوە ناچێت، ئەوەش بەهۆى رەفتارى ئەوکاتى شیعەکان و دەسەڵاتى کاتى عێراق لەبەرامبەر سوننەکان، بۆیە بڕیارى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنەکەیاندا.

سوننەکان، لە (275) کورسى پەرلەمان بەراورد بە هەڵبژاردنەکانی دواتر بە تایبەت هەڵبژاردنی ساڵی (٢٠١٠) ژمارەیەکی کەمی کورسیان بردەوە، ئەمەش گورزێکى گەورەبوو بۆ سوننەکان، لە پڕۆسەى سەرلەنوێ بنیادنانەوەى عێراق خرانە دەرەوەى بازنەکە. بەشێوەیەک بایکۆتەکە وایکرد کە ئەوان لەدەرەوەى پڕۆسەى داڕشتنى رەشنوسى دەستورى عێراقبن و لە پەرلەمان توانایان نەبێت بڕیار لەسەر ماددەکانى دەستور بدەن.


سوننەکان زوو تێگەیشتن بەبەشدارینەکردن لە هەڵبژاردنەکە بڕیارێکى هەڵەیان داوە، بۆیە لە هەڵبژاردنى مانگى (12)ى (2005) بەشداریان کرد و ژمارەى کورسییەکانیان لە پەرلەمان گەیاندە (55) کورسى بەشێوەیەک ئاستى نوێنەرایەتیان بۆ یانزە هێندە بەراورد بە هەڵبژاردنى رابردوو بەرزکردەوە.

بایکۆتی هەڵبژاردن لەلایەن سوننەکانەوە لەو کاتەدا زیانێکی زۆری لە پێگەی سوننەکان دا، بەجۆرێک تا ئەمڕۆش کاریگەری ئەم زیانانە لەسەر سوننەکان درێژەی هەیە، چونکە لەو ماوەیە دەستور نووسرایەوە، بەهۆی نائامادەگی و بایکۆتی سوننەکان لەو کاتەدا خواست و ویستەکانی سوننەکان نەبوو بە بەشێک لە بڕگە و ماددەکانی دەستور.

ئەم نمونەیەى سەرەوەى بایکۆتى سوننەکانى عێراق، ناوەڕۆکى ئەم هەڵسەنگاندنەیە کە لێرەدا دەیخەینەڕوو

بایکۆتى هەڵبژاردنەکان زۆر بەکەمى سودى دەبێت، زۆر جار دۆخى ئەو حزبەى کە بایکۆتى کردووە لە دۆخى جارانى خراپتر دەبێت. لەلایەکى دیکەوە بۆ گۆڕانکارییە گەورەکان لەوانەیە هەڕەشەى بایکۆت نەک پیادەکردنى سودى هەبێت، وەک ئەوەى موقتەدا سەدر لە رابردودا کردویەتى.

لە نێوان ساڵانى (1990 بۆ 2009)، لێکۆڵینەوەیەک لەسەر (171) بایکۆت و هەڕەشەى بایکۆت لە ئاستى وڵاتانى جیهان کراوە کە تێیدا دەرکەوتوە، بایکۆتکردنى هەڵبژاردن بۆ ئەو لایەنەى کە بایکۆتى کردووە کارەساتبار دەبێت، بەڕێژەیەکى زۆر کەم لە ئاستى نێودەوڵەتیدا بایکۆت سەرنجڕاکێش و قبوڵکراو دەبێت، زۆر جاریش دەبێتە هۆى ئەوەى هێزى دەسەڵاتدار بەهێزتر ببێتەوە، ئەوە جگە لە چەند نمونەیەکى کەمى سەرکەوتوو.

لەلایەکى دیکەوە کاتێک سەیرى دیوێکى دیکەى وێنەکە دەکەیت، دەبینین کە بۆ بەدەستهێنانى چەند قەرەبویەک یان وەک ئامڕازێکى فشارخستنەسەر بۆ ئەنجامدانى دانوستان، بەکارهێنانى هەڕەشەى بایکۆت دەبینین ئەنجامى باشتر دەبێت وەک لەوەى بایکۆتکردن پیادە بکەیت.

بۆچى بایکۆت؟

بەر لەوەى ئێمە ئەنجامە خراپەکانى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنتان پیشان بدەین، پێویستە لە قۆناغى یەکەمدا تێبگەین کە بۆچى پارتەکان بژاردەى بایکۆتکردنى هەڵبژاردن هەڵدەبژێرن. بەتایبەت دواى کۆتایى هاتنى شەڕى سارد تائێستا بایکۆتکردنى هەڵبژاردن وەک کارتێک لەلایەن هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانەوە بەرزدەکرێتەوە، لە رۆژهەڵاتى ئەوروپا و ئەفریقیا لەگەڵ هەنگاوەکانى گەشەکردنى دیموکراسیدا رکابەرى لە هەڵبژاردنەکاندا زیاتر بوو هەروەها بایکۆتکردنى هەڵبژاردنیش زیاتر بوو.

لەساڵى (1989)دا لەسەرانسەرى جیهان بەتەنها (4%)ى هەڵبژاردنەکان بایکۆتکراون، بەڵام لەساڵى (2012)دا، ئەو ڕیژەیە گەیشتوە بە (15%)، لەنێوان ساڵانى (1995 بۆ 2004) کە نزیکەى (10) ساڵە، ساڵانە نزیکەى (10) هەڵبژاردن بایکۆتکراون، دواى ئەوەى دەرکەوت ئەو بایکۆتانە بە خراپى شکانەوە و هیچ سودێکى نەبوو، وەک ئەوەى لە ناو بەلەمێک سەوڵ لێبدەى کە لەسەر زەوى بێت نەک لە ناو ئاودا. هەر بۆیە دواى (2004) رێژەى بایکۆتکردن کەمى کرد، بەڵام بۆ هەموو حزبێکى ئۆپۆزسیۆن کە ستراتیژى هەڵبژاردن دادەڕێژن هەمیشە وەک کارتێک بایکۆتکردن بەکار دەهێنن.

بایکۆتەکان و هەڕەشەکانى بایکۆت

لەزۆربەى حاڵەتەکاندا ئەو لایەنانەى هەڵبژاردن بایکۆت دەکەن بیانوەکەیان سەختەکارى و نادادپەروەرییە لە هەڵبژاردندا، وەک سەربەخۆ نەبوونى کۆمیسیۆن و سیستمى هەڵبژاردن و بەکارهێنانى هێز و چەندین پاساوى دیکە. بەشێوەیەکى گشتى ئامانجى لایەنە بایکۆتکەرەکان لە دوو شت تێپەڕ ناکات
یەکەم؛ دابینکردنى یەکسانى لە مەرجەکانى هەڵبژاردندا و کێشکردنى سەرنجى کۆمەڵگەى نێودەوڵەتییە لە دژى دەسەڵات.
دووەم؛ ترسى لایەنەکان لە شکستى هەڵبژاردن، زۆر جار لایەنێک دەزانێت لە هەڵبژاردندا توشى شکستى گەورە دەبێت بۆیە بایکۆتکردن دەکات بە پاساوێک بۆ شاردنەوەى شکستەکەى.

سەرەڕاى ئەو بایکۆتانەى ئەنجامدراون، بەڵام هەڵبژاردنەکان تێپەڕیون و کۆمەڵگەى نێودەوڵەتیش قبوڵى کردووەن، جگە لە چەند حاڵەتێکى کەم نەبێت.

هەڕەشەبکە، بەڵام بایکۆت مەکە

بەپشت بەستن بەو نمونانەى سەرەوە دەبینین ئەو وڵاتانەى لە دەرەوەى ستراتیژى نێودەوڵەتین، زۆرجار بایکۆتکردنى هەڵبژاردن لەو وڵاتانە سەرنجى کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى راناکێشێت، بەڵام لەو وڵاتانەى پەیوەندى جیۆستراتیژیان گرنگە تەنانەت هەڕەشەى بایکۆتکردنیش دەبێتە کارتێکى بەهێز بۆ دانوستانکردن.

هەرچەندە مێژوو هەڵبژاردنەکان پیشانمان دەدات کە پارتە دەسەڵاتدارەکان پێویست ناکات لە بایکۆتى هەڵبژاردن بترسن، بەڵام لەوکاتەى کە سەرنجى نێودەوڵەتى لەسەر هەڵبژاردنەکە دەبێت پارتە دەسەڵاتدارەکان ناچار دەبن دەرفەتى  زیاتر بۆ هەڵبژاردن بڕەخسێنن.

بۆنمونە، موقتەدا سەدر رێبەرى رەوتى سەدر، بۆ هەڵبژاردنى ئەنجومەنى نوێنەران کە بڕیارە لە (10)ى ئۆکتۆبەر بەڕێوە بچێت سەرەتا بڕیاریدا بایکۆتى هەڵبژاردن بکات، زۆربەى چاودێرانیش ئەمەیان وەک کارتێکى فشار بینى، ئەوەبوو دواتر سەدر بڕیاریدا بەشدارى لە هەڵبژاردنەکە بکات و بە لایەنگرانى وت بەشدارى ملیۆنى لە هەڵبژاردن چارەسەرە بۆ کۆتایى هێنان بە گەندەڵى و داگیرکارى.

بەو شێوەیە ئەوەى سەدر ئەنجامیدا، هەڕەشەکردن بوو نەک پیادەکرن.


بەگشتى بایکۆتکردنى هەڵبژاردن سێ ئەنجامى لێدەکەوێتەوە
یەکەم؛ لاوازبونى ئۆپۆزسیۆن، بەهۆى ئەوەى کە ئەو لایەنەى بایکۆتى کردووە لە پەرلەمان و حکومەت جێ ناگرێت و ناتوانێت لەناو سیستەمدابێت و لەروى پەیوەندى دیپلۆماسییەوە لاواز دەبێت، سەرەنجام ئەگەرى کەوتنى بەهێز دەبێت.
دووەم؛ بەهێزبونى دەسەڵات، بەهۆى بایکۆتکردنى هەڵبژاردنەوە بەشێوەیەکى سروشتى هێزى پارتى دەسەڵاتدارەکان زیاتر دەبێت، چونکە گۆڕەپانەکە بۆ زیاتر یاریکردنى دەسەڵات فراوانتر دەبێت.
سێیەم؛ ئەنجامە چاوەڕواننەکراوەکان لەبارەى هەڵبژاردن، زۆر جار بایکۆتى هەڵبژاردنەکات هاوسەنگى هێز دەگۆڕێت، بەڵام لە بەرژەوەندى لایەنى بایکۆتکەردا نا، بەڵکو لە بەرژەوەندى لایەنێکى دیکە تەواو دەبێت، بۆ نمونە لە هەڵبژاردنى ساڵى (1992) پەرلەمانى لوبنان مەسیحییەکان بایکۆتى هەڵبژاردنیان کرد، ئەوەش وایکرد حزبوڵا و بزوتنەوەى ئەمەل بە ئاسانى چەند کورسى زۆرتر ببەنەوە، لە کاتێکدا پێش بایکۆت مەسیحییەکان نیوەى کورسیەکانى لوبنانیان بردبوو.


سوپڕایزى هەڵبژاردن
هەندێ جار بەشداریکردن لە هەڵبژاردن دەشێت دەرفەتێکى بەهێز بێت بۆ سەرکەوتن، بۆنمونە حزبى شۆشیالستى ئەڵمانیا دواى هەڕەشەى بایکۆتى هەڵبژاردن، حزبى دەسەڵاتدارى ناچارکرد گۆڕانکارى لە یاساى هەڵبژاردندا بکات، ئەوە وایکرد پەشیمان ببنەوە لە بایکۆت و بەشدارى هەڵبژاردنیان کرد و دواتریش توانیان هەڵبژاردنى ساڵى (1997) ببەنەوە و حزبى فەرمانڕەوا لە دەسەڵات لابدەن.


روبەڕوبونەوەى رژێمى سەرکوتکار بە هەڵبژاردن
لە حاڵەتێکدا ئەگەر رژێمێکى سەرکوتکار لە هەر وڵاتێک لە دەسەڵات بێت، بەشداریکردنى پارتى ئۆپۆزسیۆن یان بایکۆت کردنى لە هەڵبژاردن بێ ئەنجام دەبێت.

بۆنمونە، لە تورکیا ئەگەر پارتى دیموکراتى گەلان هەدەپە، بڕیارى بایکۆتکردنى هەڵبژاردن بدات ئەوا لە سودى پارتى داد و گەشەپێدان (ئاک پارتى) دەبێت، چونکە لەو حاڵەتەدا بەشێکى زۆر لە دەنگى کوردى بۆ دەچێت، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر هەدەپە بڕیارى هەڵبژاردنیش بدات، ئاک پارتى دەسەڵاتدار هەموو فشارێک دەخاتە سەر ئەو حزبە و دەنگدەرانى کورد بە سود وەرگرتن لە دەسەڵاتەکانى، بۆنمونە سەرکردەکانى هەدەپە دەستگیر دەکات و هێرش دەکاتە سەر بنکەکانى و فشار لە دەنگدەرانى کورد دەکات و چەندین رێگەى دیکەش.

لێرەوە دەبینین، بایکۆت کردنى هەڵبژاردن لەو حاڵەتەدا پێگەى پارتى دەسەڵاتدار بەهێزتر دەکات، بەپێچەوانەشەوە بەشداریکردنیش بەهۆى رێگرى و ئاستەنگەکانەوە ناتوانێت گۆڕانکارییەکى گەورە دروست بکات، بەڵام بە ئەنجام دەبینین بەشداریکردن لە هەڵبژاردنەکە بژاردەیەکى دروستترە تا بایکۆتکردنى.



بایکۆت لە چ کاتێکدا سودى هەیە؟
لە کۆى گشتى (171) بایکۆتى هەڵبژاردنى وڵاتان کە لەم هەڵسەنگاندنەدا وردبینى لەسەر کراوە، بەتەنها (4%)ى حزبە بایکۆتکەرەکان ئەنجامێکى باشیان بەدەستهێناوە. ئەوەش لە دوو حاڵەتدا:
یەکەم، کاتێک حیزبى بایکۆتکەر پشتگیرییەکى بەرفراوانى خەڵکى هەبێت و بتوانێت خۆپیشاندانى فراوان و مانگرتنى گشتى و جوڵەى گەورەى ناڕەزایەتى خەڵک دروست بکات، بۆ نمونە لە ساڵى (1996)، حزبى ئۆپۆزسیۆنى بەنگلادیش داواى دەستلەکارکێشانەوەى سەرۆک وەزیرانیان کرد و بایکۆتى هەڵبژاردنیشیان کرد، بەڵام هەڵبژاردن ئەنجامدرا و حزبى دەسەڵاتدار توانى زۆربەى کورسییەکانى پەرلەمان بەدەستبهێنێت، دواتر بەردەوامى پێداگرییەکانى ئۆپۆزسیۆن و مانگرتن و خۆپیشاندانە بەرفراوان و گەورەکان، حزبى دەسەڵاتدار ناچارکرا کە هەڵبژاردن دوبارە بکاتەوە و لە هەڵبژاردنەدا بەرەى ئۆپۆزسیۆن بەشداریکرد و توانى بە بەدەستهێنانى (147) کورسى لە کۆى (299) کورسى پەرلەمانى ئەو وڵاتە سەرکەوتنێکى گەورە بەدەستبهێنێت و حزبى فەرمانڕەواش بە بەدەستهێنانى (116) کورسى روبەڕوى شکستێکى گەورە بویەوە.
لە حاڵەتى دووەمدا، ئەگەر هاتوو بەهۆى بایکۆت کردنى هەڵبژاردن لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەوە، حزبى فەرمانرەوا نەتوانێت زۆرینەى یاسایى لە پەرلەمان بەدەستبهێنێت و ببێتە هۆى ناچارکردنى بە دوبارە کردنەوەى هەڵبژاردن یان گۆڕینى یاساى هەڵبژاردن.


پێشنیارەکان
ئەنجامى ئەم هەڵسەنگاندنە بۆ بڕیاردان لەسەر بایکۆتى هەڵبژاردن هەم بۆ دەسەڵات هەم ئۆپۆزسیۆن و هاوڵاتیان و کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى چەندین وانەى گرنگى تێدایە.
یەکەم؛ لە دیدى پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانەوە ئەگەر پشتگیرییەکى فراوانى گەل و هێزێکى شکستپێهێنانى دەسەڵاتەکە بونى نەبێت، بایکۆت کردن بژاردەیەکى مەترسیدارە.
دووەم؛ لە زۆربەى حاڵەتەکانى بایکۆت، ئەگەر ئۆپۆزسیۆن بڕیارى بەشداریکردن لە هەڵبژاردن بدات، هیچ نەبێت لە ناو سیستم و پەرلەمان و ئەنجومەنە هەڵبژێردراوەکان مافى جوڵە و قسەکردنى دەبێت، بەڵام ئەگەر بڕیارى بایکۆت بدات دەبێتە حزبێک کە لە دەرەوە تەماشاى سیستەمەکە بکات و رۆڵى نابێت.
سێیەم؛ مێژوى هەڵبژاردن پیشانیداوین، هێزە نێودەوڵەتییەکان کەمتر ئارەزو دەکەن هەڵبژاردن بایکۆت بکرێت و زۆربەى جاریش رەخنە و سەرنجى توندیان لەسەر هێزى بایکۆتکەر هەبووە و کەمتر یارمەتى و پشتیوانیان پێشکەش کردوون، بۆیە باشتر وایە حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان لە کاتى هەڵبژاردندا هاوپەیمانێتى یان بەرەیەکى یەکگرتوو پێکبهێنن یان لە هەندێک حاڵەتدا هەڕەشەى هەڵبژاردن بکەن، چونکە ئەم رێگایانە باشترن لە بژاردەى بایکۆتکردن.
چوارەم؛ لە دیدى حزبە فەرمانڕەواکانەوە کە ئامانجیان مانەوەیە لە دەسەڵات، بۆچونێکى جیاوازتر هەیە، ئەو حزبانە بەشێوەیەکى گشتى بە سێ رێگا کاردانەوە لەبەرامبەر بایکۆت یان هەڕەشەى بایکۆت هەیە دەگرنەبە.
وەک ئەوەى هیچ شتێک روینەدابێت و بایکۆت بە هەند وەرناگرن. ئەوەش مەبەست لێى بێ ئەرزشکردنى بایکۆتە.
گرتنەبەرى رێکارى زۆر لە دژى بایکۆت، ئەوەش مەبەست لێى گرتنەبەرى هەموو رێکارە مەدەنى و نامەدەنییەکانە تا بایکۆت رونەدات.
دانوستان و دیالۆگ، زۆر جار حزبى فەرمانڕەوا دەکەوێتە دانوستان لەگەڵ لایەنى بایکۆتکەر و چەندین دەرفەتى لەبەردەم دەڕەخسێنێت تا بایکۆتکردن رونەدات.


ئەوەى لێرەدا باسمان کرد تایبەت بوو بە بایکۆتى هێز و لایەنەکان، پڕسیارەکە ئەوەیە بایکۆتى هاوڵاتیان لە هەڵبژاردندا چ کاریگەرییەکی هەیە؟ بەتایبەت کە ئێستا لەبەردەم هەڵبژاردنى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراقداین.

دیارە بەشدارینەکردنی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان لە هەڵبژاردندا ڕاستەوخۆ مانای ئەوە دەدات کە پیادەی مافێکیان نەکردووە کە دەستور و یاسا کارپێکراوەکان بۆیان فەراهەم کردووە، ئەمەش مانای ئەوە دەدات هاوڵاتی دەستبەرداری ئەو مافەی دەبێت و  ڕێگە دەدات کەسێکی تر لە جێگەی ئەو بڕیار بدات و نوێنەرەکان هەڵبژرێت، واتە دواجار ئەو کەسانەی لە هەڵبژاردن وەک نوێنەر دەبن بە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران بڕیاری چارەنووسساز و گرنگ دەدەن کە پەیوەستن بە ژیانی هەموو هاوڵاتیانەوە، نەک تەنیا هەر ئەو هاوڵاتیانەی کە دەنگیان پێیان داوە، لێرەدا بەشداری لە هەلبژاردن واتە خۆت دەستنیشانی ئەو کەسە دەکەی کە بڕیار لە کۆمەڵێک بابەتی پەیوەست و گرنگ بە ژیانی تۆوە دەدات، بایکۆتیش مانای ئەوە دەدات کە نەبوونی ڕۆڵ لە هەڵبژاردنی ئەو کەسەی کە بڕیار لە بابەتە پەیوەست و گرنگەکان دەدات.

لەلایەنی تر بایکۆت یان بەشدارینەکردنی هاوڵاتیانی هەرێم لە هەڵبژاردن مانای ئەوە دەدات لە نوێنەرانی کورد بە سەنگێکی کەمترەوە لە خولی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئامادە دەبن، ئەمەش مانای ئەوە دەدات کە مەترسی لە سەر پشکی هەرێم دروست دەبێت کە ساڵانە لە چوارچێوەی یاسای بودجە دیاری دەکرێت، دواجار زۆرینەی ئەنجومەنی نوێنەران پەسندی دەکات، کەمبوونەوەی پشکی هەرێمیش واتە کەمبوونەوەی موچەی مووچەخۆرانی هەرێم و بەردەوامی لێبڕین و پاشەکەوتی مووچە.
بۆیە زۆر گرنگە لەم هەڵبژاردنەدا هاوڵاتیانی هەرێم ئامادەگی بەرچاویان هەبێت و بەشداری بکەن،

چونکە جیاواز لە هەڵبژاردنەکانی تر لەم هەڵبژاردنەدا سوننەکان بەشێوەیەکی ڕێکخراوتر لە چوارچێوەی دوو هاوپەیمانی سەرەکی بەشداری دەکەن ئەگەری زۆری هەیە کە بتوانن ژمارەی کورسییەکانیان زیاتر بکەن ، بگەن بە ژمارەی ئەو کورسیانەی لە هەڵبژاردنی ساڵی (٢٠١٤) بەدەستیان هێنا ، کە (٩٠) بەڵام دواتر بەهۆی هاتنی داعش و ئاواربوونی بەشێکی زۆری سوننەکان لە هەڵبژاردنی ڕابردوو بۆ (٧١) کورسی کەمی کرد،  لە بەرامبەر ئەوەدا لایەنە شیعەکان توانیان (٢١) کورسی لەو ناوچانە بەدەستبهێنن، لە کاتێکدا لە هەڵبژاردنی ڕابردوو واتە هەڵبژاردنی (٢٠١٤) تەنیا (٥) کورسیان بەدەستهێنابوو، بەهێزبوونەوەی سوننە مانای دروستبوونی مەترسی ڕاستەخۆیە لەسەر مافەکانی هاوڵاتیانی هەرێم، چونکە زۆر جار دەگوترێت هەرێم ئەو مافانەی لە بەغداد بەدەستی هێناوە بەشێکی زۆری لەسەر حسابی لاوازی و سوننەکان بووە لە ڕابردوودا، لەبەر ئەوەیە هەندێک لایەنی شیعە لەئێستاوە داوای پۆستی سەرۆک کۆمار دەکەنەوە و بە مافی خۆیانی دەزانن، کە دراوە بە کورد.

ئەمانە و چەندین مەترسى دیکە لە ئارادایە ئەگەر هاوڵاتیان بەشدارى هەڵبژاردن نەکەن و دەرفەت بە کاندید و لایەنى نابەرپرس بدەن نوێنەرایەتیان بکات.