سەرباری سەرهەڵدانی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنا و دابەزینی نرخی نەوت بەڕێژەیەكی بەرچاو و وەستانی زۆربەی سێكتەرەكانی ئابووری و وەبەرهێنان و پیشەسازی و گەشت و گوزار و  وەستانی جوڵەی هاوڵاتیان بە شێوەیەكی گشتی و هەموو هۆكارەكانی گواستنەوە لە جیهان و ناوخۆی وڵاتان.

وەستانی هەموو چالاكیەكان و پوكانەوەی ئابووری جیهان بە گشتی و ووڵاتی مالیزیا بە تایبەتی بەهۆی مانەوەم و بەردەوامی خوێندنم لەم ووڵاتە تا ڕادەیەك زیانیاریەكانیانم لا مەبەستە بۆ سوود بینین بۆ ووڵاتی خۆمان.

ووڵاتی مالیزیا سەرەڕای ئەم ئاستەنگانەی هاتنە بەردەم حكومەتەكەی و جوڵەی ئابووری وڵاتەكەی و خۆئامادەكردنی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم پەتایە لە ڕووی ئابووریەوە زیانێكی زۆری بەركەوت هاوشێوەی ووڵاتانی دونیا، چونكە ئاشكرایە ووڵاتی ناوبراو زیاتر پشت بە داهاتی گەشتیاری و كشتوكاڵی و پیشەسازی دەبەستێت، كە هەرسێكیان بەهۆی ئەم قەیرانەوە زیانی گەورەیان بەركەوتووە.

بەڵام لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئەم پەتایە حكومەتی مالیزی  بڕیاری دابینكردنی گوژمەیەكی داراییدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی كۆڤید 19، كە لەئێستادا ژیانی تا رادەیەك وەستاندوە و 95% ی جوڵەی ئابووری لە جیهان پەك خستوە.

حكومەتی ناوبراو هەستا بە تەرخانكردنی بڕی 250 ملیار رینگت كە دەكاتە 58 ملیار دۆلاری ئەمریكی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم پەتایە، كە ئابووریناسان بە گەورەترین گوژمەی بەرەنگاربوونەوە هەژماری دەكەن لە ناوچەكە.

بەپێی لێدوانێكی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی مالیزیا (محی الدین یاسین) نیوەی ئەم بڕە پارەیە بۆ خوشگوزەرانی خەڵك تەرخان كراوە، بەبێ جیاوازی بەهۆی مانەوەیان لە ماڵەكانیان بۆ خۆپارێزی لە پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنا.

كە هاوكاریەكەش بریتیە لە 500 رینگت بۆ هەر كەسێك كە دەكاتە 120 دۆلاری ئەمەریكی، وە بۆ هەرخێزانێكی خاوەن زۆرترین ئەندام تاكو 1600 رینگت تەرخان دەكرێت كە دەكاتە 380 دۆلاری ئەمریكی. ئەم بڕیارەی حكومەتی مالیزیا پێشوازیەكی گەرمی لێكراوە و زیاتر هاوڵاتیان پابەندی ڕێنماییەكانی تەندروستی دەكات  و لە ماڵكانیان دەمێننەوە.

بۆ ئەم مەبەستە و زیاتر پاراستنی گیانی هاوڵاتیان، پێویستە حكومەتی عێراق و كوردستانیش هەنگاوی لەمشێوەیە بخەنە پلانی جێبەجێكردن و پلانی هاوشێوە بۆ هاوكاری هاووڵاتیەكانیان دابڕێژن ئەگەر بڕێكی كەمیش بێت.

كە دەتوانێت ئەم هاوكاریە تەنها چینی هەژار و كەم دەرامەت بگرێتەوە، كە هیچ داهاتێكی مانگانەیان نیە.

كە لە ڕێگای  ئەم هاوكاریە دەتوانرێت بەشێك لە باری گرانی ئابووری و سەختی  ژیان و گوزەرانیان باشتر بكات و زیاتر پابەندی ڕێنماییەكانی تەندروستی ببن و لە ماڵەكانیان بمێننەوە وەك پەناگەیەكی سەلامەتی.

ئەوکات هاوڵاتی خەمی بژێوی خۆیان و خانەوادەكەیان ناچاریان ناكات هەوڵی چوونە دەرەوەیان هەبێت بۆ پەیداكردنی خەرجی رۆژانەیان، كە لە ئێستادا چوونە دەرەوە هۆكاری بڵاوبوونەوەی ئەم پەتایە زیاد دەكات و كارەساتی مرۆیی لێدەكەوێتەوە و دەبێتە تەشەنەكردنی زیاتر و بڵاوبونەوەی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنا، كە پەتایەكی تا ڕادەیەك كوشندەیە.

هەمومان درك بەوە دەكەین لەگەڵ سەرهەڵدانی هەر قەیرانێكی هاوشێوە ئەركی حكومەتە هاوكاری هاونیشتمانیەكانی بكات، تاكو قەیرانەكە تێدەپەرێنێت. تكام وایە خەڵكی دەوڵەمەند و سەرمایەدارەكانی ووڵات هەست بەخراپی گوزەرانی هاونیشتمانیەكانیان بكەن و دەستی هاوكاریان بگات بەو خانەوادانەی كە هیچ داهاتێكیان نیە لە ئێستادا بەهۆی سەرهەڵدانی ئەم پەتایە.

بۆ سود بینین لە میكانیزم و ڕێگاكانی بەرەنگاربونەوەی ئەم پەتایە، پێویستە نموونەی  ووڵاتی چین دووبارە بكەینەوە تەنها بە مانەوە لە ماڵەكانیان و پابەندبوون بە ڕێنماییەكانی تەندروستی؛ هاوڵاتیەكانیان سەركەوتن و زاڵبوونی خۆیان بەسەر پەتاكە راگەیاند. وە ئەركی سەرشانی هاوڵاتیان ئەركی حكومەت ئاسانتر دەكات، ئەویش بە مانەوەیە لە ماڵەكانیان.