بزوتنەوەی گۆڕان رێکخراوێکی سیاسیی خاوەن کەسێتیی مەعنەوییە، لە گردبونەوەی ئارەزومەندانەی ئەو هاوڵاتیانە پێکدێ کە لە دەوری بەرنامەی سیاسی وپەیڕەوی ناوخۆی بزوتنەوەی گۆڕان کۆبونەتەوە.

مێژوی دامەزراندنی بزوتنەوەی گۆڕان:
بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان به‌شێوه‌ی راسته‌قینه‌ وه‌كو هێزێك و قه‌واره‌یه‌كی به‌هێز له‌ 25/7/2009 ده‌ركه‌وت، به‌ڵام ده‌ستپێكی بیرۆكه‌كه‌ و راگه‌یاندنی وەک قەوارەیەکی سیاسی و لیستێک بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، مێژوەکەی دەگەڕێتەوە بۆ مانگی چواری ساڵی ٢٠٠٩، بەدیاریکراوی رۆژی ١١/٤/٢٠٠٩ کاتێ نەوشیروان مستەفا لە دیدارێکدا لەگەڵ رۆژنامەی "الشرق الاوسط"ی لەندەنی ژمارە ١١٠٩٢ ئاشکرای کرد کە رێبەرایەتی لیستێکی تایبەت دەکات، جیاواز لە لیستی حیزبەکانی تری کوردستان، بۆ هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان.

بزوتنەوەی گۆڕان وەک قەوارەیەکی سیاسی سەربەخۆ
دوای ئەوەی نەوشیروان مستەفا لە ۲۰۰٦ نامەی دەست لەکارکێشانەوە پێشکەش بە مەکتەبی سیاسی یەکێتی و تاڵەبانی دەکات و بۆئەم مەبەستەش خۆی دەچێتە بەغداد بۆ سەرۆکایەتی کۆشکی کۆماری عێراق لەبەرئەوەی تاڵەبانی لەوێ دەبێت. دواتر دەست دەکات به‌ کردنەوەی ناوەندێکی ڕۆشەنبیری وکاری ڕاگەیاندن ودروستکردنی کۆمپانیای وشە و دەرکردنی ڕۆژنامەی ڕۆژنامە، هەروەها دروستکردنی ماڵپەڕی سبەی لە۲۰ـی ئاداری ۲۰۰۷ لەسەرەتای ساڵی کوردی وەک یەک یەکەمین ماڵپەری کوردی ئەلیکترۆنی، دامەزرانی کەی ئێن ئێن لە كۆتایی مانگی ۱۲ ی ۲۰۰۹و دامەزراندنی ڕادیۆی دەنگی گۆڕان و سەنتەرێکی ڕاپرسی.

رۆژی ٢٨/٤/٢٠٠٩ کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە نوسراوی ژمارە ١٥٩ لیستی گۆڕانی وەک قەوارەیەکی سیاسی فەرمی لە هەرێمی کوردستان ناساند. بۆ بەشداریکردنیش لە هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان رۆژی ٢٧/٨/٢٠٠٩ بە نوسراوی ژمارە ٣٢ لیستی گۆڕانی وەک قەوارەیەکی سیاسی فەرمی لە سەر ئاستی عێراق ناساند.

گۆڕان وەک بزوتنەوەیەکی سیاسی
مێژوی راگەیاندنی بزوتنەوەی گۆڕان وەک رێکخراوێکی سیاسی دەگەڕێتەوە بۆ ٣١/٥/٢٠١٠ کاتێ لە وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە نوسراوی ژمارە ١٣٣٨٢ مۆڵەتی فەرمی وەرگرت.

بزوتنەوەی گۆڕان لە ۲٥ ـ ۷ ـ ۲۰۰۹ دا وەک ڕکابەرێکی سەرەکی لیستی کوردستانی (كه‌ پێكهاتبوو له‌ یه‌كێتی و پارتی و چه‌ند حزبێكی دیكه‌) بەناوی "لیستی گۆڕان"بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی کرد، لەیەکەم هەڵبژاردنیشدا توانی ۲٥ کورسی پەرلەمانی بەدەست بێنێت.

بزوتنەوەی گۆڕان بۆچی دامەزراوە؟
ڕەوانشاد نەوشێروان مستەفا لە دیمانەیەکی تەلەفزیۆنی دا باس لەیەکێ لەهۆکارەکانی دروستکردنی ئەو بزوتنەوەیە دەکات، کەئامانج لێی بنەبڕکردنی گەندەڵیە، دەڵێت: "گەندەڵی ئێمە دروستمان نەکردووە، یەعنی گەندەڵی ئەوەی کە باسی لێوە دەکرێ ئەوە نیە کە موبالەغە لە زیادکردنیا بکرێ، گەندەڵی بوە بە دیاردەیەک لەکۆمەڵی کوردیا".

سادەترین تەعریفی گەندەڵیش لەدیدی ڕێکخەرەکەیەوە بریتیە لە:
بەدبەکارهێنان یا خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات بۆ بەرژەوەندی تایبەتی، بەرژەوەندی شەخسی، بەکارهێنانی دەسەڵات بۆخزم وکەس وکار، ئەمە سادەترین وئاسانترین تەعریفیەتی.

لەهەمان کاتیشا بەسەرنجدان و وردبونەوە لەکایەی سیاسیی وئیداری وحوکمڕانیەوە ڕەوانشاد نەوشیروان مستەفا گەندەڵی پۆلێن دەکات ودەڵێت؛ "وەختێ سەیری کۆمەڵی کوردەواری ئەکەی ئەوەی جێگەی داخە گەندەڵی لە کۆمەڵی کوردەواریا هەموو بوارە جیا جیاکانی ژیانی گرتۆتەوە" ئەتوانی بیکەی بەچەند جۆرێکەوە:
یەکەم ـ جۆرێکیان گەندەڵی ئیداریە
دووەم ـ جۆرێکیان گەندەڵی دارایی یە
سێیەم ـ جۆرێک گەندەڵی سیاسی یە
چوارەم ـ جۆرێک گەندەڵی ئەخلاقیە
پێنجەم ـ جۆرێک گەندەڵی کۆمەڵایەتیە

دیدی نەوشیروان مستەفا لەبارەی گەندەڵی ئیداریشەوە:
کە ئەڵێین گەندەڵی دارایی مەبەستمان لەئیستغلالی پلە وپایەی حکومەتی یاحزبیە، مەبەستمان لە ئیستغلالی ئەو دەسەڵاتەیە کە هەندێ لەکاربەدەستان هەیانە بۆدەوڵەمەندبونی نا مەشڕوعی خۆیان وخزم و کەس وکاریان ، ئەویش لە ڕێگەی ئەوەی بەشداربون لە قۆنتەڕات و مقاوەلات، بەشداربون لە شەریکاتی گەورە لەو کاروبارانەی کە پەیوەندیان بەدارایی گشتیەوە هەیە لەسەر حیسابی دارایی گشتی دەوڵەمەندبونی نامەشڕوع کە بەشێکە لە گەندەڵی دارایی، سەرەڕای بەرتیل خۆری و دزی و ئیختیلاس وئەو جۆرە شتانەی کە لە کاروباری حکومەتا ڕوئەدات.

بەشێکی تری گەندەڵی، گەندەڵی ئیداریە، ئەویش ئەوەیە کە دانانی خەڵکی نەشیاوە بەهۆی دڵسۆزی بۆحزب یادڵسۆزی بۆکەس یادڵسۆزی بۆ لایەنێکی سیاسی بێ ئەوەی گوێ بدرێ بەپێوەرە قانونی وئیداریەکان، بەواتایەکی تر پێشێلکردنی هەموو معیارە قانونی وئیداریەکانە لە هەڵبژاردن ودانان ولابردنی کەسەکانی حکومەت.

سەبارەت بەگەندەڵی سیاسیش دەڵێت:
بەشێکی تریان گەندەڵی سیاسیە کەئەویش لە سەر ئەساسی محسوبیەت و منسوبیەت، لەسەر ئەساسی خزمایەتی وهێنانە پێشەوەی خەڵک و پێدانی پلەو پایەی حکومی وحزبی لەسەر ئەساسی وەلائی شەخسی یا وەلائی سیاسی یا وەلائی عائیلی کە ئەمە ئەبێ بە سەبەبی ئەوەی کۆمەڵێ خەڵکی بێنە پێشەوە بەدەور و پشت و دەست و پێوەندی ئەو کاربەدەستانە حسابکرێن.

هەروەها لەبارەی گەندەڵی ئەخلاقیشەوە دەڵێت:
گەندەڵی ئەخلاقیش، ئەویش بەشێکی ترە لە کۆمەڵی ئێمە بڵاو بۆتەوە، ئەویش ئەوەیە ئیستغلالکردنی پلە و پایەی حکومەتی و دروستکردنی پەیوەندی نامەشروع لەگەڵ ژنان، بۆ ڕاوە ژن بۆ بەدڕەوشتی.


دیدی نەوشێروان مستەفا لەچارەسەرکردنی گەندەڵی بەهەموو جۆرەکانیەوە:
چارەسەرکردنی ئەمانە لە کۆمەڵی کوردستانا بە یەک شەو ویەک ڕۆژ ناکرێ، بنبڕکردنەکە پڕۆسەیەکی تەدریجیە، پڕۆسەیەکە چەند لایەنێکی هەیە:

یەکەم ـ
یەکێ لەم لایەنانە دووبارەبونەوەی هەڵبژارنە لە کاتی خۆیا، ئەگەر لەوڵاتەکەی ئێمە هەموو چەند ساڵ جارێک هەڵبژاردنی پەرلەمان بەشێوەیەکی پاک و ئازاد بکرایە، هەڵبژاردنی شارەوانیەکان، هەڵبژارنی ئەنجومەنی پارێزگاکان، هەڵبژاردنی ڕێکخراوەکانی موجتەمەعی مەدەنی، حەتا هەڵبژاردنە حزبیەکان ئەگەر لەکاتی خۆیا بکرایە نوێبونەوەیە لە سەرکردایەتی، نوێبونەوە لە کاربەدەستان و نوێنەرەکان ببوایە بێگومان ئەبێ بەسەبەبی ئەوەی کۆمەڵێک خەڵک سزابدرێ و کۆمەڵێ خەڵک پاداشت بکرێ، و کۆمەڵێ خەڵکی تازە هەڵبژێردرێ.

دووەم ـ
یەکێکی تر لەڕێگاکانی بنبڕکردنی گەندەڵی کاراکردنی پەرلەمانە، پەرلەمان بتوانێ میزانیە ئاشکرابکا، شەفافیەت لەمیزانیە هەبێ، شەفافیەت لە گرێبەست هەبێ، مەبەستم لە مقاوەلات و قۆنتەراتەکان هەبێ، بتوانێ لەسەر هەموو ئەوانە لێکۆڵینەوە وتحقیق بکا.

سێیەم ـ
یەکێکی تریان ئەوەیە کە ئێمە هەیئەتێکی نەزاهەی سەربەخۆ و ئازامان هەبێ، بتوانێ دوای هەموو ئەو کەم وکوڕیانە بکەوێ وتاقیبیان بکات ومعاملەی قانونیان لە سەر بکات.

چوارەم ـ
یەکێکی تریان ئەوەیە کە ئێمە سوڵتەیەکی قەزایی سەربەخۆ و ئازامان هەبێ بتوانێ گەورەترین کاربەدەست لەسەر گەندەڵی بدا به دادگا و لێپرسینەوەی لەگەڵا بکا.

پێنجەم ـ
یەکێکی تریان ئەوەیە کە ڕۆژنامەوانێکی ئازاد هەبێ، سەرچاوەی مەعلوماتی هەبێ، بتوانێ تەعقیبی هەموو ئەو گەندەڵیانە بکات کە لە دام و دەزگاکانی حکومەتا ڕووئەدات، بۆ ئەوەی بۆ خەڵکی ڕوونبکاتەوە، ببێ بە سەرچاوەیەکیش بۆ دادگا و پەرلەمان ولێکۆڵینەوە.

دیدی نەوشیروان مستەفا بۆ گەنج:
"هەر لەسەرەتای ئەم بزوتنەوەیەوە بڕوایەکی پتەومان بەوە هەبوو لەناو نەوەی تازە پێگەیشتوی کورددا هێزێکی گەورە ولێهاتوو هەیە، کە ئەگەر دەرفەتی بۆبڕەخسێت زۆر بەشێوەیەکی زیندووتر و کاراتر و ئازایانەتر ئەبێتە داکۆکارێکی مافەڕەواکانی خەڵکی کوردستان، هەر لەسەرەتاوە ڕامانگەیاند، ئەبێت سەردەمی پاوانکردنی سیاسەت بۆ مەکتەبی سیاسی وخزم وکەسە نزیکەنیان کۆتایی پێبێت، ڕوبکەینە ئەو وزە گەورەیەی گەنج کە ئەشێ لەهیچ حیزب وڕێکخراوێکا کاری نەکردبێت، بەڵام لەهەندێ کادیری دەیان ساڵەی ئەم حیزبانە زۆر ئازاتر وخوێنەوارتر ولێهاتووترە"

وەک چۆن "میخائیل نعیمة " دەڵێت:  الشاب ثروة وثورة!
هەڕوەها"Kurt Cobain" دەڵێت: مهمة الشاب فهي محاربة الفساد.