ئەگەر چی یەكەم رۆژنامەی كوردی بە ناوی (كوردستان ) لە نێوان ساڵانی 1898- 1918 ، لە مەنفا بە شێوەی پچڕ پچڕ دەركراوە، بەڵام تا رادەیەكی زۆر هێلی سیاسی و ستراتیژی دەركردنی بەدیكراوە، بە پێچەوانەی ڕۆژنامەگەری كوردی لە مڕۆدا، كە تا ئێستاش سیاسەت و ئەرك و مەبەستەكانی و سیستمەكەی نارۆشن و نادیارە، ئەوەش بۆ لێهاتویی و بیلەمەتی هەر سێ سەرنووسەرەكەی (میقداد-مەتحەد بەدرخان و عەبدولڕەحمان بەدرخان و سورەیا ئەمین عالی بەدرخان، دەگەرێتەوە، كە خاوەنی بیرێكی فراوانی سیاسی و هۆشمەندییەكی مەعریفی قوڵ بوون .

 
 یەكەم رۆژنامەی كوردی ڕۆژنامەی (كوردستان) لە خولی یەكەمیدا، كە لە 22 ی نیسانی 1898 لە قاهیرە دەرچوێندراوە، بەزمانێكی سادە پەیامەكەی خستۆتە ڕوو، كە بریتییە لە داواكردنی هەندێ چاكسازی سیاسی ، لە ڕوی مرۆییە وە سەبارەت بە نەتەوەی كورد، لە چوارچێوەی دەسەلاتی عوسمانیدا ، بە جۆریك جەخت لە سەر مافی مرۆڤ دەكاتەوە لە ناو دەوڵەتی عوسمانی و پێدادەگرێت لەسەر دەسەتهەڵَگرتن لە زوڵم و ستەمكاری و شێوازی دواكەوتویی دەرەبەگایەتی دەرهەق بە هاوڵاتییانی كورد، هاوكات پەیامێكی ڕۆشنی پێیە بۆ تاكی كورد كە خۆی لە گەڵ زانست و پیشكەوتنەكان بگونجێنێت و گرنگی بە خوێندەواری و فێربوون بدەن، كەواتە هێڵە سیاسییەكەی ئەوەیە گرنگی بە دوو میحوەری سەرەكی داوە ، یەكەمییان چاكسازییە لە ناو دەوڵەتی عوسمانی و دووەمیشیان هاندانی كوردەوارییە بۆ فێربوون و خویندەواری ، ئەوەش ئەو ستراتیژەبووە كە رۆژنامەكەی لەسەر بونیاد نراوە.

ڕۆژنامەی كوردستان ، كاتێك لە خولی دووەمەوە دەستپێدەكاتەوە و عبدولڕەحمان بەدرخان دەبێتە سەرنووسەر ، دۆخی سیاسی عوسمانلی گۆڕانی بەسەردا دێت و دەنگی ناڕەزایی ناوخۆیی گەلانی ژێر قەڵەمڕەوی دەسەڵات فراوانتر دەبێ و داوای مافی زیاتری چارەنووسسازیی دەكەن و شۆرشی مەشروتە سەرهەڵدەدات، هێلی سیاسی ڕۆژنامەكە دەگۆرێت و لەم خولەدا داوای جۆرێك لە مافی سەربەخۆیی بۆ نەتەوەی كورد دەكات، كەواتە ئەگەر لە خولی یەكەمدا ڕۆژنامەی كوردستان پەیامە سیاسیەكەی بۆ چاكسازی و جەختكردن بووبێت دەربارەی مافی مرۆڤی كورد، بە تایبەتی مافی فێربونی زانست و خوێندەواری ، ئەوا لە خولی دوومدا پەیامەكەی دەگۆرێت بۆ جەختكردن لە سەر مافی چارەنوسی نەتەوەی كورد، هاوشێوەی نەتەوەكانی تری ناو دەوڵەتی عوسمانی لە چوارچێوەی فیدرالی.

بەڵام لە خولی سییەمدا، لە ساڵی 1917 – 1918 ، كە سورەیا ئەمین عالی بەدرخان دەبێتە سەرنووسەر و هاوكاتە لەگەڵ یەكلایبوونەوەی جەنگی جیهانی یەكەم و هەڵوەشانەوەی دەوڵەتی عوسمانی ، ڕۆژنامەكە پەیامە سیاسییەكەی دەگۆریت بۆ سەربەخۆی كورد لە ڕوی نەتەوەیی و ئیداری و حوكمرانی ، چونكە سورەیا بەدرخان پێشبینی ئەوە دەكات عوسمانلی كۆتایی دێت و نەتەوەكانی ژێر دەسەڵاتی عوسمانی ، سەربە خۆیی سیاسی و ئیداری وەردەگرن و ئامانجی باڵای ئەوەیە، كە هاوشێوەی دروستبووی قەوارەی سیاسی و حوكمرانی بۆ ئەو نەتەوانە، كوردیش وەك ئەوان بێتە خاوەنی قەوارەی سیاسیی و دەولەتداری خۆی ، بە تایبەتی چەخت لەسەر مەسەلەی لامەركەزی حوكمرانی كردووە ، لە لایەكی ترەوە سەبارەت بە پەیامی ئاراستەكراوەی بۆ میللەتی كورد ئەگەر لە خولی یەكەمدا ڕۆژنامەی كوردستان داوی فێربوون و خویندەواری كردبێت ، ئەوا ڕۆژنامەكە لە خولی سێیەمدا، داوای گەشەكردنی سەنعەت و پیشەسازی و عەمرانی و پیشكەوتنی شارستانیتی دەكات.

 بە پوختییەكەی ڕۆژنامەی كوردستان بەو شێوە پچڕ پچڕ و لاوازییەی كە لە رووی تەكنیكەوە هەیبووە و لە مەنفا دەرچوێندراوە و چاپكراوە ، لە سەر سێ هێلی سیاسی رۆشن و دیار كاریكردوە ، بەڵام لەمرۆدا رۆژنامەگەری كوردی بەهەموو چەشنەكانی حزبی و ئەهلی و دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆننەوە، سەرەڕای لە باربوونی ژینگەی رۆشنبیری و سیاسی و تەكنەلۆژی ، نەی توانیوە ستراتیژێكی ڕۆشن و هێڵێكی ساسیی نەتەوەیی و نیشتمانی پێكبهێنێت و لەسەر ئەو بنەمایانە برەوە بە گوتارو پەیامی خۆی بدات .
 میدیای كودی لە هەرێمی كوردستان، هەندێ ئەركی میدیایی وەك زانیاری گەیاندن و شیكردنەوەی زانیاری و كات بەسەربردن و ئاگاداری پێشكەش كردوە ، بەڵام گرفت و كەلێن و كەموكورتیەكانیشی زۆرن .

 تا ئێستا لە هەرێمی كوردستان سیستمی راگەیاندن رۆشن نییە كە ئایا سیستمی راگەیاندن دیموكراسی و لیبرالییە یاخود دكتاتۆری و دەسەلاتخوازییە، كەناڵ و دامەزراوەكانی ڕاگەیاندن لە ڕوی خاوەندارێتییەوە بەدەست كێ وەیە؟ دەوڵەت یا سەمایەدار و كەرتی تایبەت ؟ یان حزب ؟ خاوەنداریتی كەناڵی راگەیاندن كە بەشێكی سەرەكی سیستمی راگەیاندن پێكدەهێنێت، لە كوردستان تێكەڵەیەكە لە نێوان حزب و كەرتی تایبەت، كە كەرتی تایبەت لاوازترە و نەیتوانیوە زاڵ بێت بەسەر دامەزراوەی راگەیاندن.

 لە هەرێمی كوردستان ڕاگەیاندنی نیشتمانی نییە كە خاوەنداریتییەكەی بگەڕێتەوە بۆ دەوڵەت ، واتە بۆ هەرێم، هەرێم دارایی بۆ دابین بكات بەڵام دەستی تیوەرنەدات ، لەبری ئەوە هەرێم و حكومەتی هەرێم ، داریی گشتی بۆ راگەیاندنی حزبی دەسەڵات دابین دەكات ، بەبێ ئەوەی ستراتیژی نەتەوەی پەیرەوبكات، دەوڵەت لەسەریەتی وەك هەموو خزمەتگوزارییەكانی تر ، خزمەتگوزاریی راگەیاندن دابین بكات، بەڵام دەسەڵاتی هەرێمی كوردستان ، هەڵنەستاوە بە جێبەجێكردنی ئەو ئەركەی ، بەڵكو ئەو ئەركەی لە بەرژەوەندی خۆی سپاردووە بە كەناڵی حزبەكانی خۆی، ئەوەش ئەركەكەی پێچەوانە بۆتەوە، لە بری ئەوەی سیاسەتی گشتی خزمەت و بەرژەوەندی باڵای جەماوەر جێبەجێ بكات، بە پارەی گشتی پراكتیزەی بەرژەوەندی حزبی دەكات.

گرفتێكی تری رۆژنامەگەری لە كوردستان ئەوەیە كە زیاتر هەڵدەستیت بە ئەركی گواستنەوەی زانیاری و هەواڵ ، بەڵام وەك پێوست هەواڵ و زانیارییەكان شی ناكاتەوە، بۆ رویاندا ؟ قەربارەی كاریگەریەكانی چین؟ سوود و زیانەكانی كامانەن ؟ باگراوەندەكانیان چیە ؟ و چارەسەرەكانی كامانەن ؟ ڕونتر ڕاگەیاندنی كوردی زیاتر كێشەكان دەگوازیتەوە و هەندێ جار خۆی دەبێتە بەشێك لە كێشەو ملاملانی سیاسیەكان ، لە بری ئەوەی بێتە چاودێر بەسەریانەوە، ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی ملاملانێی سیاسی بەو شێوە تووندوتیژیی و ناتەندروستییە لە ئاستی سەركردایەتی لایەنەكان، بگوازرێتەوە بۆ خەڵكی گشتی و شیرازەی ئاشتی كۆمەڵایەتی بشێوێنێت.

 لە لایەكی ترەوە رۆژنامەگەری كوردی نەبۆتە خاوەنی دامەزراوەی راگەیاندنی تایبەتمەندی جۆراوجۆر لەڕوی جەماوەری و بابەتی رۆژنامەنووسی ، كە لە مڕۆدا گرنگیەكی زۆری هەیە ، نەتوانراوە دامەزراوەی پتەوی راگەیاندنی تایبەتمەند بە شێوەی كامڵ دابمەزرێت، وەك راگەیاندنی تایبەتمەندی وەرزشی و ئابوری و سەربازی و خێزانی و منداڵان و هتد... ، تاوەكو لەو رێگەیەوە گرنگی بە بابەتی تایبەت و جۆرەكانی جەماوەر و هاوڵاتیان و ئارەزوومەندان بدات و خواستەكانیان بهینیتەدی.

دوای 122 ساڵ تێپەڕبوون بەسەر رۆژنامەگەری كوردی ، میدیای كوردی تا ئێستا كەناڵی ئاراستەكراوی بەزمانی غەیری كوردی نییە بۆ نەتەوە و وڵاتانی تر، بە تایبەتی بۆ عەرەب و فارس و تورك ، تاوەكو لەو رێگایەوە ، گوتار و پەیامی نیشتمانی كوردستانی، بگەیەنێتە پەیام وەرگر و گوتاروەرگری ئەو نەتەوانە، كە ئامانج لێی ئاشناكردنیانە بە كەلتور و كێشەی ڕەوای كۆمەڵی كوردەواری، بە پێچەوانەی زۆربەی وڵاتانی جیهانی و دەوروبەرمان، كە گرنگییەكی زۆریان بەو جۆرە میدیایە داوە.

كەموكورتیەكی تری راگەیاندی كوردستان ، ئەوەیە رۆژنامەنووس و ڕاگەیاندنكاری پرۆڤیشناڵی وەك پێویست دروست نەكروە ، كە خاوەنی پیشەیی خۆی بێت و هەم شارەزایی و زمانزان بێت ، لە هەمان كاتدا بژێوی ژیانی بۆدابینبكرێت و پێویستی بە پیشەی تری غەیری رۆژنامەنووسی نەبێت .

ئەمانە كۆمەڵێك كەمووكورتی ئەمڕۆی ڕاگەیاندنی كوردیە، كە چارەسەركردیان كارێكی زۆر ئاستەنگ نییە، هەندێك لە و چارە سەریانە دەكەوێتە سەر حكومەت و دەسەڵات و پێداچوونەوەی بە سیاسەتی میدیایی گشتی لە چوارچیوەی ستراتیژی حوكمكردنی ، هەندێكیشی دەكەوێتەوە سەر كەناڵ و دامەزراوەكانی راگەیاندن ، لە هەمان كاتیشدا بەشێكی دەكەوێتە سەر رۆژنامەنووس و میدیاكار خۆی .