لە فەرهەنگی پەرتوکی دونیادا بەم شێوەیە سیاسی و پیاوی دەوڵەت پێناسە کراوە؛ سیاسی کەسێکە زۆربەی کاتی خۆی تەرخان دەکات بۆ کاروباری سیاسەت، کەسێکە ئەزمونی لە سیاسەتدا هەیە، لەکاتێکدا پیاوی دەوڵەت کەسێکە کارامەیە لە ئیدارەدانی کاروباری گشتی و نیشتمانیدا.

لە نێوان پیاوی دەوڵەت و کەسی سیاسیدا دونیایەک کەڵێن و پانتایی فراوان و خەسڵەتی جیاواز هەن کە دواتر بە باش یان خراپ پەنجەمۆری خۆیان بەسەر کۆمەڵگەوە بەجێ دەهێڵن و بۆ چەندین ساڵ کاریگەرییان بەردەوام دەبێت. بەداخەوە، لە کۆمەڵگەی ئێمەدا هەمیشە هەموو زوومەکان لە سەر ئەو کەسانەن کە بەناو دەبنە سیاسی و سیاسەت وەک پیشە و میرات و مێژوو بەکار دەهێنن. ئێمە تا سەردەمانێکی زۆر وا تێدەگەیشتین کە سیاسی رابەر و پێشەوای کۆمەڵگەیە، کەسێکە دەبێتە نموونە و ئیلهامبەخشی نەوەکانی داهاتوو. خۆشبەختانە، لە ئێستادا ئەو سیحرە بەتاڵ بۆتەوە و ئەو بەهایانەی بەر لە ناسینیان لە خەیاڵی خۆماندا وەک پاڵەوانە ئەفسانەییەکان بۆمان بینادەکرن نەماوە.

لە کۆمەڵگەی ئێمەدا، بەرامبەر پیاوی دەوڵەت کەمترین قسە بە باش وخراپ کراوە. پیاوی دەوڵەت ئەو کەسەیە کە کار بۆ ئێگۆی خۆی ناکات و لەگەڵیدا ناژێت، خۆی پاڵەوانی ئاوێنەی خۆی نییە، پیاوی دەوڵەت کەسێکە کار بۆ ئاییندەی کۆمەڵگە و بەهای گشتی دەکات نەوەک خۆی، پیاوی دەوڵەت پابەندی بیروراکانی خۆیەتی، هەموو شتێک لەو پێناوەدا لە ئەستۆ دەگرێت بۆ سەرخستنی پرۆژەکەی و ئەو شتەی کە بڕوای پێیەتی و دەخوازێت لەو رێگایەوە خزمەتی کۆمەڵگەکەی پێ بکات، بەڵام سیاسی تاقە ئامانجی ئەوەیە لە پرۆسەی هەڵبژاردندا بە هەر نرخێک بێت گرەو بباتەوە، گرنگ نییە پەیمانەکانی دەباتە سەر یان نا.

پیاوی دەوڵەت پشت ئەستورە بە کۆمەڵێک راستی و بەهای جەوهەری کە نایانگۆرێتەوە بە شتێک بۆ ئەوەی لە سیاسەتدا پێشبکەوێت و شتی شەخسی بەدەست بێنێت. پیاوی دەوڵەت خاوەن پرۆژەیە، کەسێکە سیاسەت واقیعبینانە و پراکماتیکانە دەبینێت، لە سیاسەت و ستراتیژیەت ورد  دەبێتەوە بۆ ئەوەی ئاستی کاریگەریان لەسەر کۆمەڵگە بزانێت نەوەک کۆمەڵگە بۆ مەرامی خۆی بەکار بهێنێت.


رەنگە سیاسی هەندێ بیڕورا و مەبدەئی هەبێت بەڵام نەرمە لە گۆرینی هەڵوێستەکانیدا و هەر لە فەزای سیاسەتدا دەمێنێتەوە. زۆربەی سیاسییەکان وێلی هێز و دەستەڵات و سەرمایەن بۆ خۆیان، لە کاتێکدا پیاوی دەوڵەت خاوەن دیدێکی روون و راشکاوە و دەزانێت لە ناو حکومەت و دەوڵەتدا چی دەوێت و چی پێدەکرێت، دەزانێت ئەو ئەزموونەی کە هەیەتی یارمەتی دەدات باشتر خۆی بناسێت و راستگۆیانە لەگەڵ خۆی و کۆمەڵگەکەی مامەڵە بکات. پیاوی دەوڵەت کەسێکە تاقیکراوەتەوە، لە کاتێکدا سیاسی شوناسێکە پڕاو پر لە پەیمان و گفت و رازاندنەوەی دونیا بەڵام خاوەنی کەمترین هەنگاو و کەمتر کارکردنە لەسەر دیدی ستراتیژی بۆ خوڵقاندنی گۆرانکاری لە کۆمەڵگەدا.

پیاوی دەوڵەت ئاڵنگەرییەکان دەستنیشان دەکات و کار لە سەر چارەسەریان دەکات، پیاوی دەوڵەت سەرکردەیەکی بە توانایە کۆدەنگی بەدەست دەهێنێت، بڕوای بە پەیامی خۆیەتی و دەتوانێت خەڵک لە دەوری خۆی کۆبکاتەوە و تا دوا وێستگە خاوەنی قسەی خۆیەتی و کەس چەواشە ناکات.

کەسی سیاسی هەروەک پیاوی دەوڵەت خاوەن دیدە بەڵام بۆ هێنانە دی دەستکەوتی شەخسی بەکاری دەهێنێت و ئاراستەی دەکات. زۆرجار کە لە دەستەڵاتدا دەبێت دڵسۆز نییە و دەستەڵات بۆ ئەو شتانە بەکار دەهێنێت کە کاریگەری خراپی لەسەر مۆراڵی مرۆڤانە هەیە وەک ئەو پرۆپاگندانەی بۆ نەیارەکانی خۆی دەیکات بۆ ئەوەی خەڵک بەلای خۆیدا راکێشێت، بەڵام پیاوی دەوڵەت کەسێکە خاوەن پرۆگرام و پرۆژەیەکی گشتییە بۆ خزمەتی خەڵکە.

پرسیاری هەمیشەیی پیاوی دەوڵەت لەسەر رەهەند و حیکمەتی پرۆگرامی دەوڵەتە، پرسیاری سیاسی لە شوێنێکی دیکەیە، ئەوەندەی تەکتیکە ئەوەندە ستراتیژ نییە. سیاسی کەسێکە دوای حەشامەت دەکەوێت، وەک دەڵێن بە راوەشاندنی پەنجەی دەژێت و دەمرێت، بەڵام پیاوی دەوڵەت کارە چاکە پڕ حیکمەتەکانی بۆ ئاییندە تۆمار دەکرێت.

ئێمە لە ئێستادا پێویستمان بە پیاوی دەوڵەت هەیە، پرۆسەیەکی راشکاو نابینم سەرقاڵی ئامادەکردنی نەوەیەک بێت بۆ ئاییندە بۆ ئەوەی ببنە پیاوی دەوڵەت، بەداخەوە ئەوەی دەیبینم چەند گروپێک لە مرۆڤ هەن دابەشبونەتە سەر چەند گروپێکی سیاسی پێویستیان بەوەیە شوناسێکی نیشتمانی و بەهایەکی مرۆڤدۆستی کۆیان بکاتەوە. لافاوێک لە سیاسی بێ بەرنامە هەیە، بەڵام پیاوی دەوڵەت قاتییە.