پێوەرەکانی دۆران و بردنەوە لە جەنگی ئێران - ئیسرایل

  

هەرچەندە بەکردارەکی جەنگی نێوان (ئێران - ئیسرایل) لەژێر فشار و پاڵنەری نێودەوڵەتی راگیڕا، بەڵام زۆر لەناوەندەکان پێیان وایە ئەم جەنگە بەکراوەیی ماوەتەوە و ئەگەری دوبارەبونەوەی هاوێشتنی موشەکەکانیان بۆ یەکتریی ناوبەناو سەرهەڵبداتەوە، هاوکات لە رێگەی دەستخستنە ناو کاروباری ئێران لە لایەن ئیسرائیلەوە، بەتایبەتی لەرێگای بەرێوەبردنی تۆرە جاسوسییەکانی و هاندان و هاوکاریکردنی لایەنە نەیارەکانی ئێران لەنێوخۆ و دەرەوە درێژە بەجەنگەکە بدرێت، لە بەرامبەریشدا ئێران بەردەوامە لە پەنابردنە بەر بریکارەکانی لە عێراق و یەمەن و هەندی پاشماوەی پەرتەوازەبوی لە سوریا و لوبنان، تاوەکو بتوانێت ململانێی ئیسرائیلی پێ بکات، هەمو ئەمانە ئاماژەن بۆ ئەوەی بەئاسانی ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەراست سەقامگیر نەبێت و ئەو نەخشەیەی، کە کاری بۆکراوە هەروا بە زویی نەگۆردرێت. بۆیە ئەگەر لەو روانگەیەوە پێوەرەکانی دۆران و بردنەوە دیاری بکرێ دەردەکەوێ هەردولا بەدیوێکدا براوەن و بەدیوێکی تردا دۆراون، بۆ نمونە براوەی ئێران لەوەدایە توانی بەتەواوی نەروخێت وەک عێراق و ئەفغانساتان و یوغسلافیا، کە بەتەواوی رژێمەکانیان روخان، هاوکات تائیستاش ئێران خۆی بەسەرکەوتو دەزانێت لە هێزی زەمینیی و ئاسایشی ناوخۆیی، کە کۆنترۆڵی بەرهەڵستکارەکانی ناوخۆیی ئێرانی لەدەست نەدا و نەیهێشت جەنگی ناوخۆیی و راپەرینی نەتەوەکانی تر سەرهەڵبدات، جگە لە هێشتنەوەی پەیوەندییە دەرەکییەکانی بەتایبەتی لەگەڵ چین و روسیا، بەڵام پێوەری دۆراندنەکەی زۆر زیاترە لە بردنەوەکەی، بەتایبەتی دەستهەڵگرتنی لە پرۆژە فراوانخوازییەکەی بەناوی (رزگارکردنی قودس) لە رێگای وشکایی عێراق بۆ سوریا و لەوێوە بۆ لوبنان و بۆ فەلەستین، کەئەم خەونەی بەتەواوی لە بەدیهێنان بەتاڵ کرایەوە، ئەوە جگە لە وەی بەهۆی بۆردومانەکانەوە زیانی زایاتر لە ٢ تڕلیۆن دۆلار بەرکەوت و ئەستەمە جارێکی تر بتوانێت ئەو بڕە پارەیە وەدەستبخاتەوە بۆ بونیادنانی دامەرزراوە ئەتۆمیی و سەربازییەکانی، کە ئەم دامەزراوانە لە ساڵی ١٩٨١ کاری بۆ کراوە و لە سەرەتاکانی ٢٠٠٠ وە تەواوبو، واتە ئەوەی بە ٢٥ ساڵ دروستی کرد بە ٢٥ دەقیقە لەناوچو، کەواتە ئاستی دۆرانەکەی ئەوەندە زۆرە ئەستەمە جارێکی تر بگەرێتەوە دۆخی پێشوی.

 

سەبارەت بە دۆران و بردنەوە لای ئیسرائیل، بەهەمان شێوە پێوەری دۆران و بردنەوە بەو جۆرەیە، ئیسرایل دۆراوە لە بەتاڵبونەوەی ئەو ئەفسانەیەی کە روبەروبونەوە نەگاتە ناو دڵی پایتەختەکەی، لە کاتێکدا لەساڵی ١٩٤٨ وە واتە لە سەرەتای دامەزراندنییەوە پرۆژەی یەهودی جیهانی بریتییە لە گەراندنەوەی زۆرینەی جوی دونیا بۆ زەوی میعاد و لەوێ نیشتەجێ بن، کە تاوەکو ئێستا لەکۆی٢٠ ملیۆن جو لە جیهان دا، تەنها ٨ ملیۆن جو لە ئیسرایل دەژین و ئەوانیش بەتەواوی هاوڵاتی ئیسرایلیی نیین، بەڵکو لە پاڵ نیشتەجێبونیان لە ئیسرایل هاوڵاتی وڵاتانی ترن و لەو وڵاتانەش شوێنی نیشتەجێببونی خۆیانیان هەیە و کەی بیانەوێ ئەتوانن بگەرێنەوە، کە لەم جەنگەدا بەهۆی ترسی چڕبونەوەی بۆردومانەکان و تێکچونی ژینگەیەکی لەبار بۆ ژیانێکی ئاسایی و خۆشگوزەران، لەو ٨ ملیۆن هاوڵاتییە، نزیکەی ملیۆنێک هاوڵاتییان خوازیاری ئەوەن بگەرێنەوە وڵاتەکانی پێشوییان، هەروەها ئەوەی کە پەیوەندی بە دیوی بردنەوەی ئیسرایل هەیە، توانی بیسەلمێنیت هێزێکی کاریگەرە لە ناوچەکە، کە توانای بەرەنگاربونەوەی مەترسییەکانی هەیە لە روبەروبونەوەی نەیارەکانی، بەجۆرێک دوای ئیران هیچ ولاتێکی تری ناوچەکە بیر لەوەنەکاتەوە ئیسرایل لەناو بەرێت وەک میسر و تورکیا، کە خاوەنی هیزی سەربازی تۆکمەن، ئەوە جگە لەوەی بەشێوەیەکی زۆر سەرسام توانی کۆنترۆڵی ئاسمانی دوژمنەکەی بکات و بەئاسانی هێزە ئاسمانییەکانی بتوانن بسورێنەوە و شوێنە هەستیار و سەربازگەکانی ئێران لە ئاسمانەوە تۆمار بکەن و گورزی تێبسرەوێنێت و هەرکاتێک بیەوێت رێرەوە ئاسمانییەکەی لێ دابخات و بواری فرگەیەیی نەدات تیایدا، هاوکات ئەوەی سەلماند ئیسرایل ولاتێکە و بۆتە ئەمری واقع و ئاسایشی رۆژهەڵاتی ناوەرست بەندە بە ئاسایشی ئیسرایلەوە.          

285 جار خوێندراوەتەوە